Ыам ыйа – Иэйиэхсит ыйа
Былыр ыам ыйын бииринньи диир буолуохтарын сөп, алтынньыттан таҥнары аахтахха оннук тахсар.
edersaas.ru
Ыам ыйа сэтинньини батыһар. Кус кэлэр уонна сайын кэлэр самыыра диэн икки ардахтаах. Сири куурдар уонна муус көтөҕөр диэн икки тыаллаах. Бу ыйга сайын от хайдах үүнүөҕүн билгэлииллэр. Сайыҥҥы күнү-дьылы бастакы этиҥ этиитинэн, кэҕэ этэринэн уонна ньургуһун хайдах үүммүтүнэн сылыктыыллар.
Бу ыйга өбүгэлэрбит сайылыыр сирдэригэр, сайылык дьиэлэригэр көһөллөрө. Оттон билигин субуотунньук тэрийэн, оҕолуун-улаханныын бары дьиэ тэлгэһэтин хомуйаллар, иһин-таһын ыраастыыллар. Иэйиэхсит Айыы Хотун олохсуйдун диэн тэлгэһэ иһинээҕи тутуулар муннуктарын кытыан оту уматан, буруо таһааран арчылыахха сөп.
Сахаларга ыам ыйын 22 күнэ – сааскы Ньукуолун улахан суолталаах күн. Бу күн биһиги айылҕаҕа чугаһыыбыт, күөххэ тахсан, кэҕэ этэрин истэбит, мутукча сытын ылан дуоһуйабыт, ньургуһун тыллыбытын көрөн үөрэбит, ыраас салгынынан тыынан чэбдигирэбит.
Таҥаралар күннэрэ
Дьөгүөрэйэп – ыам ыйын 6 күнэ. Чыркымай кэлэр таҥарата. Халаан, үрэх уута киирэр. Ыал аайы бастакы кус миинин иһэллэр. Ый үһүс күнүттэн саҕалаан, отут хонуктаах уораан ааһан, тоҕус хонукка добдур кэлэр, ол аата суол-иис күнүһүн ирэ-ирэ, түүнүн добдугураччы тоҥор.
Дьэрэмэйэп – ыам ыйын 14 күнэ. Сахалар бурдугу ыһар таҥаралара. Ый 12-с күнүттэн сэттэ хонуктаах дибдир кэлэр, ол аата сир харааран баран, түүнүгэр кырыаран дибдигирэччи тоҥмут курдук буолар. Ый 19-с күнүттэн үс хонуктаах чаччан кэлэр: үрүйэ эҥин курдук кыра уулар киирэннэр, уу эбиллэр, ол түүнүн кырыыта чанчык буола тоҥон хаалар, оттон дириҥ өттө тоҥмот. Сити хонуктар Ньукуолуҥҥа тириэрдэллэр.
Сааскы Ньукуолун – ыам ыйын 22 күнэ. Кыһыҥҥы хонук бүтэн, сайыҥҥы кэм үүнэр. Мутукча көҕөрөр, ньургуһун атар, этиҥ этэр, балык ыама саҕаланар, кэҕэ этэр, көҕөн сымыыттыыр. Ньукуолун чэчиэринньигэр алаадьы астанан сирдэрин аһаталлар, кус сииллэр.
Лөкүөрүйэ – ыам ыйын 26 күнэ. Хомурах кумаара түһэр.
(“Саха ыалын бастыҥ кинигэтиттэн”)
Надежда ЕГОРОВА, “Саха сирэ” хаһыат, edersaas.ru